هر شهر و کشوری متشکل از نمادهای بسیاری است که آن را معرفی می‌کنند. برخی یادگار تاریخ کهن هستند و برخی مقدمه‌ای بر فصلی جدید که هر نسل رقم می‌زند. امروز در مجله مانیار قصد داریم یکی از برترین سازه‌های تهران که از جمله نمادهای مشهور و فاخر آن محسوب می‌شود را معرفی کنیم. تئاتر شهر یکی از آن سازه‌هایی است که نه تنها محل گردهمایی هنرمندان و برگزاری نمایش‌های هنری است بلکه یکی از نمادهای تهران بزرگ به حساب می‌آید. سازه‌ای با قصه‌ای جالب که در پی راه‌اندازی جریانی نوین در هنر ایران ساخته شد. با ما در معرفی این سازه‌ی نمادین همراه باشید.
تئاتر شهر امروزی چه بود؟
سالها پیش، در دهه‌ی 30 شمسی، یکی از مهم‌ترین تفرجگاه‌های تهران به اسم کافه شهرداری در تقاطع دو خیابان اصلی تهران قرار داشت. این خیابان‌ها مواردی نبودند جز پهلوی یا ولیعصر امروزی و شاه رضا که درحال حاضر خیابان انقلاب نام دارد. در آن سالها، یعنی اواخر دهه ۳۰ و اوایل دهه ۴۰ کافه شهرداری یکی از اصلی‌ترین مراکز گردهمایی هنرمندان و روشنفکران بود. از جمله افراد شاخصی که این محل را به عنوان مرکز گردهمایی برگزیده بودند می‌توان به فروغ فرخزاد و جلال آل احمد اشاره کرد. لازم به ذکر است که فروغ فرخزاد صحبت‌هایی درباره‌ی این منطقه کرده است. در برخی نامه‌های خود در سال 1337 اشاراتی به کافه شهرداری (تئاتر شهر امروز) و اینکه مکان مناسبی برای بازی کودکان محسوب می‌شود داشته است.
هر چه تهران بزرگتر می‌شد و این منطقه به عنوان یکی از مراکز اصلی شهر جا می‌افتاد به همان نسبت محبوبیت کافه شهرداری نیز افزایش می‌یافت. طبق گزارشات، شهرداری وقت تهران در سال 1344 قصد تخریب این مکان را داشت. به موازات همین تصمیم چندین گروه آمریکایی، فرانسوی و ایتالیایی با پیشنهاد ساخت هتلی لوکس و 400 اتاق به سمت شهرداری تهران روانه شدند. در همان وقت تئاتر ایران میزبان نسل تازه‌نفس و کاربلدی از هنرمندان بود. هنرمندانی مانند آربی آوانسیان، عباس نعلبندیان، اکبر رادی، علی نصیریان، غلامحسین ساعدی، بهرام بیضایی، بیژن مفید، پرویز صیاد و هنرمندان کارگاه نمایش از جمله فعالان نسل جدید محسوب می‌شدند. همچنین سالن‌های نمایش وقت مدت‌ها بود که محبوبیت خود را از دست داده بودند و جامعه تشنه‌ی یک سالن نوظهور بود.
ساخت تئاتر شهر
باتوجه به اتفاقات مذکور، وزارت فرهنگ و هنر و اداره هنرهای دراماتیک و گردانندگان کارگاه نمایش پیشنهادی متفاوت به شهرداری ارائه کردند. اعضای کارگاه نمایش افرادی چون آربی آوانسیان، عباس نعلبندیان و آشوربانی پال بودند. در پی این پیشنهاد که در مورد راه‌اندازی چند سالن مخصوص با ظرفیت بالا و انواع سن‌های اجرایی در محل کافه شهرداری بود، شهرداری تهران موافقت خود را اعلام کرد. سرانجام در سال 1346 زمانیکه منوچهر پیروز شهردار تهران بود مراحل اولیه ساخت تئاتر شهر آغاز شد. مدیریت و طراحی این پروژه به دو تن از شاگردان هوشنگ سیحون از معماران پیشرو وقت، امیر علی سردار افخمی و بیژن انصاری سپرده شد که زیر نظر سازمان شهبانو فرح پهلوی کار می‌کردند. درنهایت مجموعه تئاتر شهر کار خود را در 8 بهمن 1351 با نمایش “باغ آلبالو” اثر آربی آوانسیان شروع کرد.
معماری تئاتر شهر تهران
معمار اصلی تئاتر شهر، امیرعلی سردار افخمی، طرح اصلی مجموعه را باشیوه‌ای نوین و تلفیقی طراحی کرده است. اشکال مدور و طاق نماهای دستی و سازه‌های معماری مدرن در طراحی مجموعه جای گرفته‌اند. حول این ساختمان مدور ستون‌های قرینه به سبک ستون‌های تخت جمشید نیز تعبیه شده است. این طراحی در نهایت حالتی شبیه به خیمه را در نگاه بیننده تداعی می‌کند. این مجموعه از سازه‌های قدیمی نظیر برج طغرل و معماری دوره‌ی ایلخانیان نیز الهام گرفته است. معماران مجموعه حتی در طراحی داخلی نیز از سبک قرینه‌سازی استفاده کرده‌اند.
از جمله مواردی که در تئاتر شهر چشم هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند، ستون‌های باریک و بلند سازه بوده که مجموعه را به بالنی که روی زمین بسته شده تشبیه می‌کند. آجر جزو عناصر قدیمی و جدایی‌ناپذیر معماری ایرانی محسوب می‌شود. از همین رو معماران مجموعه با استفاده از آجر در نما و ترکیب آن با کاشی فیروزه‌ای و سبز سعی در ایجاد حسی آشنا و قدیمی در بین متقاضیان و رهگذران را داشته‌اند.
اصلی‌ترین و مهم‌ترین ویژگی این سازه‌ی نمادین شکل دایره‌ای است که برای آن درنظر گرفته‌اند. این طراحی ترکیبی بوده و از معماری یونان و روم قدیم الهام گرفته است. جالب است بدانید که این سبک طراحی ابتدا در در دوره‌ی قاجار وارد معماری ایران شد. قصه‌ی آن نیز برمی‌گردد به زمانیکه ناصرالدین شاه دلباخته‌ی سالن تئاتر پاریس و لندن می‌شود و بلافاصله دستور ساخت تکیه دولت را صادر می‌کند. برطبق تاریخ این سازه اولین سالن تئاتر ایران بود.
ویژگی‌های مجموعه
تئاتر شهر دارای چندین سالن مختلف با ظرفیت‌های متفاوت است. سالن اصلی مجموعه که بزرگترین آن نیز محسوب می‌شود، گنجایش پذیرایی از 600 مهمان را دارد. سالن اصلی کاملا مجهز بوده و امکانات بسیاری را در خود جای داده است. لیست امکانات:
تجهیزات فنی
صحنه گردان الکتریکی به قطر ۵/۱۱ متر
آسانسور دکور و سیستم آویزهای بالارونده برای دکور دهنه متحرک صحنه
پرده و امکانات سینمایی
سیستم کامل نور و صدا و دستگاه های کنترل کننده
سالن چهارسو در طبقه پایین مجموعه، ظرفیت پذیرش 120 الی 350 تماشاگر را دارد. این سالن مخصوص نمایش‌های ایرانی طراحی شده و اجراکنندگان باید از صحنه‌ی مدور آن استفاده کنند. جالب است بدانید که هشت سال پس از تاسیس تئاتر شهر، در سال ۱۳۵۹ نیاز به سالن جدید به شدت احساس می‌شد. چراکه آمار اجراهای هنری رو به افزایش بود. از همین‌رو یکی از انبارهای مجموعه تغییر کاربری داد و سالن شهید حسن قشقایی متولد شد. سالن قشقایی با شکلی ۳ گوش، در حدود ۲۵۰ نفر تماشاگر گنجایش داشت. این سالن گزینه‌ی مناسبی برای اجراهای نمایش سنتی-ایرانی بود. با فعالیت مجدد سالن نمایش سنگلج، نامناسب بودن عمق صحنه‌ی سالن قشقایی و نقاط کوری که در این سالن به چشم می‌خورد، سالن قشقایی تا سال 1381 تعطیل شد. این تعطیلی منجر به بازسازی این سالن شد و نهایتا در سال 1381 با ظرفیت 150تماشاگر کار خود را از سر گرفت.
جمع‌بندی
سالها از احداث این مجموعه‌ی نمادین می‌گذرد و اجراهای بسیاری در آن به روی صحنه رفته است. شما نیز می‌توانید پس از تعطیلی‌های مربوط به کرونا از تماشای اجراهای جذاب در این سالن تئاتر لذت ببرید. تئاتر شهر در منطقه‌ی شش تهران در محدوده‌ی چهارراه ولیعصر واقع شده و دارای ایستگاه اتوبوس و مترو است.
برچسب‌ها: تئاتر شهر , سازه